రోగ నిరోధక వ్యవస్థ అనేది ఒక క్లిష్టమైన వ్యవస్థ, ఇది కణాలు, అవయవాలు మరియు ద్రవాలను కలిగి ఉంటుంది. మన శరీరం, హానికరమైన సూక్ష్మజీవులు, వైరస్‌లు, పరాన్నజీవులు మరియు ఇతర హానికరమైన పదార్థాల నుండి రక్షించుకోవడానికి రోగ నిరోధక వ్యవస్థను ఉపయోగిస్తుంది.
రోగ నిరోధక వ్యవస్థ యొక్క ప్రధాన విధులు:
- హానికరమైన సూక్ష్మజీవులను గుర్తించడం మరియు నాశనం చేయడం
- హానికరమైన పదార్థాలను తొలగించడం
- శరీరాన్ని ఇన్ఫెక్షన్ నుండి రక్షించడం
రోగ నిరోధక వ్యవస్థ రెండు ప్రధాన రకాలను కలిగి ఉంటుంది:
- సహజ రోగ నిరోధక శక్తి: ఈ రకమైన రోగ నిరోధక శక్తి జన్యుపరంగా ఉంటుంది మరియు శిశువు జన్మించినప్పుడు ఉంటుంది.
- అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తి: ఈ రకమైన రోగ నిరోధక శక్తి శరీరం ఒక నిర్దిష్ట హానికరమైన సూక్ష్మజీవికి గురికావడం ద్వారా అభివృద్ధి చెందుతుంది.
సహజ రోగ నిరోధక శక్తి:
సహజ రోగ నిరోధక శక్తి అనేది శరీరం జననం నుండి కలిగి ఉన్న రోగ నిరోధక శక్తి. ఇది శరీరంలోని భౌతిక మరియు రసాయన అడ్డంకులపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
సహజ రోగ నిరోధక శక్తి యొక్క కొన్ని ఉదాహరణలు:
- శ్లేష్మ పొరలు: శ్లేష్మ పొరలు శరీరం యొక్క అంతర్గత భాగాలను రక్షించడానికి ఒక మొదటి రక్షణగా పనిచేస్తాయి.
- స్వయం-శుద్ధి: శరీరం తనను తాను శుభ్రపరచడానికి ఒక సహజమైన సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది. ఇది శరీరం నుండి హానికరమైన పదార్థాలను తొలగించడంలో సహాయపడుతుంది.
- రోగ నిరోధక కణాలు: శరీరంలో అనేక రకాల రోగ నిరోధక కణాలు ఉన్నాయి, ఇవి హానికరమైన సూక్ష్మజీవులను గుర్తించడానికి మరియు వాటిని నాశనం చేయడానికి బాధ్యత వహిస్తాయి.
సహజ రోగ నిరోధక శక్తిని బలోపేతం చేయడానికి కొన్ని మార్గాలు:
- ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం తినండి: మీ ఆహారంలో విటమిన్లు, ఖనిజాలు మరియు యాంటీఆక్సిడెంట్లు అధికంగా ఉండే పండ్లు, కూరగాయలు మరియు ఇతర ఆరోగ్యకరమైన ఆహారాలను చేర్చండి.
- వ్యాయామం చేయండి: వారానికి కనీసం 150 నిమిషాలు మితమైన-తీవ్రత వ్యాయామం చేయండి.
- తగినంత నిద్ర పొందండి: పెద్దలకు రాత్రికి 7-8 గంటలు నిద్ర అవసరం.
- ఒత్తిడిని నిర్వహించండి: యోగా, ధ్యానం లేదా ప్రాణాయామం వంటి ఒత్తిడి-తగ్గించే పద్ధతులను అభ్యసించండి.
- ధూమపానం మరియు మద్యపానం మానుకోండి: ఈ అలవాట్లు రోగ నిరోధక శక్తిని బలహీనపరుస్తాయి.
ఈ చిట్కాలను అనుసరించడం ద్వారా, మీరు మీ సహజ రోగ నిరోధక శక్తిని బలోపేతం చేయవచ్చు మరియు అనారోగ్యం బారిన పడకుండా ఉండవచ్చు.
సహజ రోగ నిరోధక శక్తి మరియు అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తి మధ్య తేడా ఏమిటి?
సహజ రోగ నిరోధక శక్తి మరియు అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తి రెండూ శరీరాన్ని వ్యాధుల నుండి రక్షించడంలో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి. అయితే, రెండి రకాల రోగ నిరోధక శక్తి యొక్క పనితీరు ఒకదానికొకటి భిన్నంగా ఉంటుంది.
సహజ రోగ నిరోధక శక్తి అనేది శరీరంలో జన్మించినప్పటి నుంచి ఉండే రోగ నిరోధక శక్తి. ఇది అన్ని హానికరమైన సూక్ష్మజీవులను గుర్తించి వాటిని నాశనం చేయలేదు కానీ శరీరాన్ని చాలా వరకు రక్షిస్తుంది.
అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తి అనేది శరీరం ఒక నిర్దిష్ట హానికరమైన సూక్ష్మజీవితో పోరాడిన తర్వాత అభివృద్ధి చేసిన రోగ నిరోధక శక్తి. ఇది ఆ హానికరమైన సూక్ష్మజీవిని గుర్తించి నాశనం చేయడంలో మరింత సమర్థంగా ఉంటుంది.
సహజ రోగ నిరోధక శక్తి మరియు అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తి రెండూ కలిసి శరీరాన్ని రోగ నిరోధక శక్తి వ్యవస్థను ఏర్పరుస్తాయి. ఈ వ్యవస్థ శరీరాన్ని వైరస్‌లు, బ్యాక్టీరియా, పరాన్నజీవులు మరియు ఇతర హానికరమైన పదార్థాల నుండి రక్షిస్తుంది.
సహజ రోగ నిరోధక శక్తికి ఉదాహరణలు:
- చర్మం
- శ్లేష్మ పొరలు
- జీర్ణ రసాలు
- శరీర ఉష్ణోగ్రత
- తెల్ల రక్త కణాలు
అంటే శరీరంలో ఉండే కొన్ని తెల్ల రక్త కణాలు, చర్మం మొదలైనవి పుట్టుకతో పనిచేస్తాయి.
అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తి:
అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తి అనేది శరీరం ఒక ప్రత్యేకమైన హానికరమైన ఏజెంట్‌కు గురికావడం ద్వారా అభివృద్ధి చెందే రోగ నిరోధక శక్తి. ఈ ఏజెంట్‌ను యాంటీజెన్ అంటారు.
అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తికి ఉదాహరణలు:
- యాంటీబాడీలు
- T-కణాలు
- B-కణాలు
- మెమరీ సెల్స్
అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తిని రెండు ప్రధాన భాగాలుగా విభజించవచ్చు:
- యాంటీబాడీలు: ఈవిధం రోగ నిరోధక కణాలు యాంటీజెన్‌లను గుర్తించడానికి మరియు వాటిని నిర్వీర్యం చేయడానికి ప్రత్యేకంగా రూపొందించబడ్డాయి.
- T-కణాలు: ఈవిధం రోగ నిరోధక కణాలు యాంటీజెన్‌లను గుర్తించడానికి మరియు వాటిని నాశనం చేయడానికి ఇతర రోగ నిరోధక కణాలను సమన్వయం చేయడానికి బాధ్యత వహిస్తాయి.
అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తి అనేది శరీరాన్ని పునరావృతమయ్యే ఇన్‌ఫెక్షన్ల నుండి రక్షించడంలో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తుంది. ఇది శరీరంలోని యాంటీజెన్‌లను గుర్తించడానికి మరియు వాటిని తొలగించడానికి అనుమతిస్తుంది, ఇది ఇన్‌ఫెక్షన్‌కు కారణమయ్యే సూక్ష్మజీవులను నిరోధిస్తుంది.
వాక్సిన్‌లో వ్యాధికారక క్రిమికి సంబంధించిన ఏదైనా ప్రోటీన్ లేదా మృత క్రిమి, లేదా చేవలేని క్రిమిని శరీరంలోకి ఎక్కించడం ద్వారా మన తెల్లరక్తకణాల్ని ఉత్తేజితం చేసి, ప్రతిరక్షకాలు తయారుచేసుకుంటాం. తద్వారా సదరు క్రిమి ఎప్పుడైనా మనశరీరంలోకి వస్తే వెంటనే తెల్లరక్తకణాలు, ప్రతిరక్షకాలు అన్నీ దానిపై ముప్పేట దాడిచేసి చంపేస్తాయి.
రోగ నిరోధక శక్తికి కావాల్సినవి ఆరోగ్యకరమైన జన్యువులు, సరైన మోతాదులో రక్తం, తెల్లరక్తకణాలు, ప్రతిరక్షకాలు తయారయ్యేందుకు ప్రోటీన్లు, అలాగే రోగ నిరోధక శక్తిని పెంపొందేందుకు అనువైన వాతావరణం.
అనుకూల రోగ నిరోధక శక్తిని బలోపేతం చేయడానికి కొన్ని మార్గాలు
- రక్తసంబంధీకులని పెళ్లి చేసుకోకపోవడం ద్వారా కొన్ని జన్యు లోపాలని తప్పించుకోవచ్చు.
- సరైన ఆహారం: రోజుకి అరవై నుంచి డెబ్బై గ్రాముల ప్రోటీను, విటమిన్లు ( మనం తినేది సమతుల్య ఆహారం అయితే ఇవన్నీ అందుబాటులో ఉంటాయి, కొత్తగా కొని మింగక్కర్లేదు.)
- లవణాలు, ఖనిజాలు (ఇవికూడా ఆహారంలో ఉంటాయి) వీటివలన రక్తం బాగా వృద్ధి అవుతుంది. వ్యాయామం చాలా ముఖ్యం. రోగ నిరోధక శక్తిని ఉత్తేజితం చెయ్యటానికి అవసరం.
- మానసిక ఒత్తిడి తక్కువగా ఉండటం. మానసిక ఒత్తిడి ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు శరీరంలో స్టెరాయిడ్లు ఎక్కువగా తయారయ్యి రోగ నిరోధక శక్తిని అణచివేస్తాయి. ధ్యానం, యోగా మొదలైన వాటి ద్వారా అదుపులో ఉంచొచ్చు. వేళకి తినాలి. వేళకి నిద్రపోవాలి.
పిల్లల్లో హైజీన్, హైపోథెసిస్ అని ఒకటుంది. చిన్నప్పుడు ఒక మోస్తరు దుమ్ము ధూళిలో పెరగటం ద్వారా చాలా క్రిములకి రోగ నిరోధక శక్తిని సంపాదించవచ్చు. ఇది ఒకరకంగా రోగ నిరోధక వ్యవస్థకి వ్యాయామం అనుకోవచ్చు. అలా కాకూండా పూర్తి శుభ్రత పాటించినవాళ్లలో ఉబ్బసం మొదలైనవి రావటం అధ్యయనాల్లో గమనించారు. పిల్లల్ని ఇసుకలో, మట్టిలో, నీటిలో ఆడుకోనివ్వాలి. వాక్సిన్లు (ముఖ్యంగా జాతీయ సమగ్ర విధానంలోని టీకాలన్నీ) వెయ్యాలి.
- ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం తినండి: మీ ఆహారంలో విటమిన్లు, ఖనిజాలు మరియు యాంటీఆక్సిడెంట్లు అధికంగా ఉండే పండ్లు, కూరగాయలు మరియు ఇతర ఆరోగ్యకరమైన ఆహారాలను చేర్చండి.
- వ్యాయామం చేయండి: వారానికి కనీసం 150 నిమిషాలు మితమైన-తీవ్రత వ్యాయామం చేయండి.
- తగినంత నిద్ర: పెద్దలకు రాత్రికి 7-8 గంటలు నిద్ర అవసరం.
- ఒత్తిడి నియంత్రణ: యోగా, ధ్యానం లేదా ప్రాణాయామం వంటి ఒత్తిడి-తగ్గించే పద్ధతులను అభ్యసించండి.
- ధూమపానం మరియు మద్యపానం మానుకోండి: ఈ అలవాట్లు రోగ నిరోధక శక్తిని బలహీనపరుస్తాయి.
- మధుమేహం, రక్తపోటు: పెద్దవాళ్లలో మధుమేహం, రక్తపోటు అదుపులో ఉంచుకోవాలి.
- ఐరన్: ఆడవాళ్లు ఐరన్ లోపం లేకుండా చూసుకోవాలి.
- యాంటీబయాటిక్స్ ఇష్టానుసారంగా వాడకూడదు.
పై పద్ధతులు తప్పితే ఇంకేవిధంగాను రోగ నిరోధక శక్తి పెరగదు. అనవసరమైన పౌడర్లు, బిళ్ళలు, రసాలు కొని ఆరోగ్యం పాడుచేసుకోవద్దు. పోపులడబ్బాలో ఉన్నవి రుచికి తప్పితే రోగ నిరోధక శక్తి కాదని గమనించండి.
కొన్నిసార్లు రోగ నిరోధక శక్తి తిరగబడి మన ఒంట్లోని అవయువాల్నే దెబ్బతీయవచ్చు. కాబట్టి ఏది ఎంతలో ఉంటే అంతే మంచిది. అలాగే మన రోగనిరోధక శక్తి అన్ని ఇన్ఫెక్షన్లని నివారించలేదు. జ్వరం వస్తే డాక్టర్‌ని సంప్రదించండి.